آیا براستی عطر زدن برای روزه دار پسندیده نیست؟

عطر زدن یکی از مستحبات موکد و یکی از اصلی ترین شاخصه های سنت انبیاء و امامان علیهم السلام، به خصوص حضرت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) است. در اصول کافی،ج2، ص510، از امام صادق(علیه السلام) روایت شده که فرمود:” العِطرُ مِن سُنَنِ المُرسَلِينَ”، یعنی عطر زدن از سنت های پیامبران است.  به حدی که طبق سنت نبوی خرید عطر برای ایشان بر تهیه ی غذا اولویت داشته است(میزان الحکمه، ج ۷، ۳۳۹) . و در روایتی از امام صادق علیه السلام ایشان استفاده از عطر را از دایره ی اسراف خارج کرده اند(اصول کافی/ ج6/ص 511).

اما متاسفانه یک باور عمومی و قدیمی در فرهنگ کشورمان وجود دارد که استفاده از عطر و ادکلن را در ماه رمضان و به طور کلی برای روزه دار پسندیده نمی داند. درباره ی ریشه ی این عقیده اطلاع دقیقی در دست نیست. اما بر اساس بررسی های ما علت آن سه امر کلی است:

اول این که این پرهیز، احتیاطی است جهت رعایت حکمی که رسیدن غبار غلیظ به حلق را منع می کند. که ممکن هم هست جدای از روزه ی فرد روزه ی سایرین را هم دچار اختلال کند. از این رو عطر زدن را پسندیده نمی دانند.

دوم اینکه چون روزه امری زاهدانه پنداشته می شود و به نوعی پرهیز دهنده ی فرد از عوامل مادی و لذات غافل کننده از یاد خداست. و چون عطر زدن هم جنبه ی خودنمایی دارد و امری لذت بخش است، از این رو این کار را صحیح نمی دانند.

سوم اینکه بو یکی از عوامل مهم تحریک اشتهاست. همچنین گرسنگی باعث تقویت شدید قوای بویایی هم می شود. و عطر زدن می تواند موجوب تحریک اشتهای سایرین و بیشتر شدن رنج گرسنگی شود که با این فرض عطر عامل آزاردهنده ای برای روزه داران حساب می شود. آن هم در صورتی است که شامه ی آنان به دلیل گرسنگی بیش از پیش به بو حساس است.

قبل از هر چیز باید بگوییم که هیچ کدام از فقهای شیعه عطر زدن را برای روزه دار حتی مکروه هم ندانسته اند. بلکه در مواردی آن را مستحب هم دانسته اند. به عنوان مثال امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله ج1 ص 272 در این رابطه می فرمایند:” عطر زدن مانعی ندارد، زیرا آن تحفه روزه‌دار است…” همچنین در وب سایت رسمی آیت الله سیستانی ایشان در پاسخ این به این پرسش که استفاده از عطر و ادکلن برای روزه دار چه حکمی دارد؟ فرمودند: بلامانع است. همچنین جواب آیت الله خامنه ای به این استفتاء این است: ” استعمال عطر براى روزه‌دار مستحب است؛ ولى بو كردن گياهان معطّر مکروه است.” پس با توجه به این مواضع، دغدغه ی اول بی اساس است. چرا که هیچ یک از فقها عطر زدن را مصداق رساندق غبار غلیظ به حلق برای فرد و اطرافیان ندانسته اند و حتی در این زمینه احتیاط هم نکرده اند. و تنها بعضا توصیه به استفاده نکردن از مشک کرده اند. این در حالی است که بوییدن گلها و گیاهان معطر مکروه است. در ادامه ی این نوشتار کمی هم به تفاوت بویدن گل ها و عطر زدن می پردازیم.

اما روایات صریح و صحیحی در تایید و بلکه توصیه به استفاده از عطر برای روزه دار شده است. در اصول کافی ج4 ص113، و در من لایحضره الفقیه ج2ص112 حدیث 1872روایت شده است که امام صادق علیه السلام هرگاه روزه داشت به خود عطر زده و می‌فرمود:”الطیب تحفه الصائم”، یعنی ” بوی خوش تحفه‌ی روزه‌دار است.” مشابه همین عبارات هم از زبان مبارک حضرت سید الشهدا(علیه السلام) در کتاب خصال ج7 ص61 نقل شده است. تعبیری لطیف و دلنشین و البته قابل تامل. چرا بوی خوش فرد روزه دار به عنوان هدیه و تحفه ای به سایرین تلقی می شود؟ در اینجا توجه به این نکته ی ظریف حائز اهمیت است. چرا در زمان های عادی سال عطر زدن به عنوان هدیه ی فرد به سایرین تلقی نمی شود، ولی هنگام روزه دار بودن او این امر تحفه و هدیه دانسته شده است؟ پاسخ به این سوال ساده ولی مهم است. در اینجا کافی است به عمل هدیه دادن نگاه دقیقی بیاندازیم و جواب را بیابیم. نکته در اینجاست. زمانی که فردی به دیگری چیزی هدیه می دهد، قصدش ابراز محبت و احترام به او است. در حالی که خود او از هدیه ای که می دهد استفاده ای نمی کند. بلکه این لذت را برای دیگری به جای می گذارد. شاید بتوان این روایت را هم اینگونه تعبیر کرد. که بوی خوش فرد روزه دار برای لذت بردن خود او نیست. بلکه برای لذت دادن به سایرین است. این پاسخی لطیف و منطقی به کسانی است که دغدغه ی دوم مذکور برای استفاده شخص روزه دار از عطر را دارند.

آن چه که در این موضوع مشخص است، اهمیت دادن بسیار زیاد دین اسلام به نیکو جلوه کردن مومن در هر اجتماعی است. که در ظاهر شخص به شکل آراستگی و پاکیزگی بدن و پوشش، و عطر خوش اوست. چیزی که در این میان اهمیت دارد این است که مومن در اجتماع چگونه ظاهر می شود و در ذهن سایرین چه تصویری از خود به جای می گذارد. با افکار، رفتار و ظاهرش. دو مورد اساسی اول موضوع این نوشتار نیست اما موضوع سوم از اهمیتی در تراز دو مورد اول برخوردار است. چرا که اثر بخشی دو مورد اول را موجب شده و تکمیل می کند. برای همین تاکیدات بسیاری در حفظ این کیفیت از ظاهر برای مومن شده است.اما این خوش ظاهر بودن طبیعتا برای فرد هم لذت بخش است. و برای همین است که در این روایات از مومن خواسته شده که در هنگام روزه این قاعده را حفظ کند، اما نه برای لذت شخصی بلکه برای ابراز محبت و احترام به سایرین. با ذکر یک روایت دیگر از امام صادق (علیه السلام) می توان این تحلیل را بهتر پذیرفت. از ایشان در کتاب من لایحضره الفقیه 2: 114 ج 188و همچنین در کتاب وسائل الشیعه ج 7: 67 حدیث 15روایت شده که: “کان ابو عبد الله علیه السلام اذا صام لایشم الریحان فسألته عن ذلک فقال: اکره ان اخلط صومی بلذة.”
امام صادق علیه السلام چون روزه می داشت گیاهان و گلهای خوشبو را نمی بویید. از آن حضرت در این باره سؤال کردم ایشان فرمود:
“دوست ندارم روزه ی خود را با لذات بیامیزم.”

همانطور که مشاهده می کنید، در اینجا وقتی که بحث لذت شخصی در میان است، حضرت به دلیل حفظ کیفیت معنوی روزه ی خود از آن اجتناب می کنند. اما رایحه ی همین گل را به عنوان عطر، استفاده می کنند و به سایرین هم توصیه می کنند، زیرا که آن را برای لذت سایرین و نه لذت شخصی می پندارند.

اما این تنها علت استفاده از عطر برای مومن روزه دار نیست. چرا که عطر زدن به جز سایرین اثرات مثبتی هم روی خود فرد دارد. که این امر به افزایش کیفیت روزه ی او کمک می کند. همانگونه که در سطحی از روزه داری لذت دنیایی بردن برای معصوم پسندیده نیست. در سطح دیگری بی تابی و عصبی شدن هم برای روزه دار پسندیده نیست. که در این سطح هم معطر بودن به شرط استفاده ی به جا و صحیح از عطری مناسب، کمک شایانی به بالارفتن سطح آرامش روانی و افزایش آستانه ی تحمل روزه دار نسبت به گشنگی و تشنگی می کند.

در این باره از امام صادق (علیه السلام) در کتاب میزان الحکمه، ج ۷، ص ۳۳۳۹ روایتی نقل شده که فرمود:” هرکه در حال روزه، اولِ روز، خود را با عطری خوشبو کند، هیچ‌گاه عقل خود را از دست نمی‌دهد.”. لازم به ذکر است که در اینجا از دست رفتن عقل به مفهوم بی تاب شدن ، عصبی شدن و تندخویی فرد روزه دار است.

به علاوه این روایت پاسخ مناسبی برای دغدغه ی سوم مخالفان عطر زدن در ماه رمضان هم هست. چون اینجا صراحتا حضرت عطر را موجب افزایش توان فرد روزه دار معرفی می کنند و نه عامل گرسنگی و بی تابی. بله شامه ی فرد روزه دار به مراتب حساس تر است. و بو می تواند کاملا گرسنگی او را تحریک کرده  و او را آزار دهد. اما چه رایحه ای؟ این اتفاق توسط بوهای خوراکی می افتد. اما نه رایحه ی عطرها که نه تنها اکثرا بویی اشتها آور ندارند. بلکه به کم شدن حساسیت فرد به بوهای اشتها آور کمک می کنند. چرا که وقتی فردی معطر است، خود به خود شامه ی خود را با رایحه ای غیر اشتها آور پر کرده است و حساسیت مشام او به بوهای خوراکی کم خواهد شد. با این تفاسیر دغدغه ی سوم مخالفان استفاده از عطر در ماه رمضان هم بر طرف خواهد شد.

تماس با ما

همراه : ۰۹۱۲۸۳۳۸۵۳۳
تلفن : ۰۲۱۲۲۰۰۸۱۳۳

سبد خرید

تخفیف سمپل |

فروش ویژه تا 50% تخفیف

ساعت
دقیقه
ثانیه